W wadzie rozszczepowej nie leczonej , lub powikłanej występują deformacje jak niewypoziomowanie łuków zębowych , przerwy w ciągłości kości szczęki, zaniki kostne i braki zębowe , masywne zwężenia szczęki , pionowa i pozioma hipoplazja szczęki , towarzysząca wada klasy III z pseudoprogenią , w obustronnych przypadkach wysunięcie kości przysiecznej , skrzywienie przegrody nosa powodujące asymetrię.

Wszystkie techniki operacyjne zamknięcia rozszczepów wpływają na zaburzenia wzrostu kości szczęki i środkowego piętra twarzy. Przyczyną są ściągające blizny pooperacyjne , nadmierne napięcie mięśni twarzy . Również wczesne zamknięcie szpary rozszczepowej bez wspomagającego leczenia ortodontycznego wpływa ujemnie na wzrost twarzoczaszki.

Aby uniknąć niekorzystnych zmian powinno operować się pierwotne rozszczepy a traumatycznie z ograniczeniem preparacji tkanek , powinno wprowadzać wczesne leczenie ortodontyczne zapobiegające zwężaniu szczęki oraz powinno wykonywać przeszczepy kostne do wyrostka zębodołowego przywracając ciągłość tkanki kostnej, umożliwiając wyrżnięciu się kła , i przebudowę kości szczęki.

Od 25 % do 40 %  pacjentów z jednostronnym rozszczepem wargi , wyrostka zębodołowego i podniebienia wymaga leczenia ortognatycznego ⁵¹,⁵², ¹⁷,⁵³. Duża część aby uzyskać prawidłowe relacje łuków zębowych i przywrócenia funkcji, jakkolwiek względy estetyczne są czynnikiem kwalifikującym do leczenia .

Każdy rozszczep jest inny. Główna różnica wypływa z niejednakowego braku tkanek. Wielu pacjentów może uniknąć leczenia jeśli jest objętych odpowiednią opieką ortodontyczną i zastosowano optymalne techniki operacyjne. Pomimo to pewna grupa pacjentów w dalszym ciągu wymaga korekty ortognatycznej , lecz największą grupę stanowią pacjenci z wtórnymi deformacjami , którzy przeszli niewłaściwe leczenie pierwotne powodujące istotne deformacje szkieletowe.

Istotna jest kooperacja chirurga z ortodontą i określenie czasu i kwalifikacji do ortognatycznego.

Najczęstszymi procedurami ortognatycznymi  , oprócz przeszczepu kości do wyrostka zębodołowego jest osteotomia Le Fort I z wysunięciem i wydłużeniem połączona z osteotomią żuchwy. Również osteotomie segmentalne żuchwy , osteotomie bródki i rzadziej stosowane osteotomie segmentalne szczęki są stosowane podczas leczenia.

Aby osiągną najkorzystniejszy efekt leczenia ortognatycznego niezbędne jest całkowite przygotowanie ortodontyczne pozycjonujące w odpowiednim , najlepszym miejscu segmenty kostne szczęki  w zależności od ciężkości deformacji. Konieczne jest podczas leczenia ortognatycznego osiągniecie stabilnej okluzji – zaguzkowania. Z tego powodu ortodontyczne leczenie jest planowane pod osiągniecie idealnego zwarcia podczas operacji. Wymagane jest precyzyjne planowanie zabiegu biorące pod rozwagę występowanie blizn, przetok ,innych deformacji tkanek miękkich , nieprawidłowości kostnych , które utrudniają mobilizację i wysunięcie szczęki.

Optymalnym terminem leczenia jest okres gdy wszystkie zęby stałe są wyrżnięte i ortodontycznie wyrównane, a wzrost twarzoczaszki zakończony. Najczęściej jest to wiek 14 – 16 rok życia dal dziewcząt , a dla chłopców 16-18 rok życia.

Inne kortykotomie , zabiegi osteodystrakcyjne mogą być wykonywane wcześniej.

Celem leczenia ortognatycznego jest uzyskanie klasy I zgryzowej jeśli jest to możliwe, osiągnięcie prawidłowej wypukłości twarzy , eliminując spłaszczenie środkowego piętra twarzy , wysunięcie kolca nosowego przedniego celem podparcia podstawy nosa i czubka nosa , wydłużenie pionowego wymiaru szczęki.

Technika osteotomii pacjentów z wadą rozszczepową różni się od klasycznych technik. Po pierwsze pomimo wprowadzonych przeszczepów fragmenty rozszczepowe mogą ulec podzieleniu na dwa przypadku jednostronnego  lub trzy fragmenty w przypadku obustronnego rozszczepu. Aby tego uniknąć stosuje sią płyty – szyny operacyjenoraz specjalne techniki osteotomijne. Polegają one  na segmentalnych podziałach szczęki z mesialną rotacją odłamów i wzmocnieniem za pomocą przeszczepów kostnych. ⁵⁴, ⁵⁵, ⁵⁶, ⁵¹

Wskazaniem do operacji dwuszczękowej u pacjentów rozszczepowych jest konieczność jednoczesnego wysunięcia szczęki i cofnięcia żuchwy gdy dyskrepancja pomiędzy łukami zębowymi szczęki i żuchwy wynosi więcej niż 10 mm. Jakkolwiek wysunięcie , które będzie spełniało założenia leczenia można uzyskać u pacjentów z wadą twarzowo zgryzową może nie zostać osiągnięte u pacjentów rozszczepowych. W tych przypadkach ograniczeniem stają się blizny tkanek miękkich po poprzednich operacjach i jest to również wskazanie do zabiegów dwuszczękowych.

Bezwzględnym wymogiem do prowadzenia leczenia ortognatycznego w przypadkach rozszczepowych jest osiągnięcie idealnej okluzji. Z tego powodu stosuje się wiele różnych rodzajów osteotomii segmentalnych szczęki jak i żuchwy. Prowazi to do zapewniania prawidłowego zwarcia zębów i osiągniecia celów poprawy esteyki twarzy. Istotne jest stosowanie stabilnych unieruchomień i stabilnych procedur celem uniknięcia konieczności stosowania unieruchomień międzyszczękowych.

Wskazaniami do segmentalnych osteotomii szczęki jest brak zęba siecznego bocznego w szczęce i dużo szczelina rozszczepowa. Zabieg polega przesunięciu fragmentu rozsczepowego  tak aby kieł zajął pozycję zęba siecznego bocznego szczęki. Następnie ubytek kostny wypełnia się przeszczepem kości. Procedura ta może być wykonana jednostronnie , lub w połączeniu z pełną osteotomią szczęki Le Fort I podczas której można szczękę wysunąć, opuścić i rotować. ⁵⁷, ⁵⁴, ⁵⁸, ⁵⁵, ⁵⁹, ⁶⁰, ⁵², ⁶¹

W wielu przypadkach pacjenci rozszczepowi nie maja problemów z mową . Niektóre badania wskazują na to , że wysunięcie szczęki może spowodować wystąpienie niewydolności podniebienno gardłowej szczególnie u pacjentów rozsczepowych jako pacjentów z grupy ryzyka. ⁶². W tych przypadkach należy rozważyć wykonanie faryngolplastyki jednoczasowa lub jako kolejną procedurę. W przypadkach już istniejących płatów podniebienno gardłowych wskazana jest zmiana pozycji płata . Najczęściej płat jest w niskiej pozycji i należy go przesunąć ku górze. ⁶³, ⁶⁴

Zabiegi osteotomijne – kostne  wykonywane w grupie pacjentów z rozszczepami obarczone są większym odsetkiem powikłań w porównaniu z  grupą pacjentów zdrowych. Głównym powikłaniem jest nawrót wady , mianowicie cofnięcie szczęki po jej wysunięciu. Powikłanie to może wahać się od dużych zmian do niewielkich. Przyczyną jest głównie występowanie blizn pooperacyjnych jamy ustnej i twarzy , które działają ściągająco na odłamy kostne.

Metodą na uniknięcie tych powikłań może być stosowanie osteotomii segmentalnych , osteogenezy dystrakcyjnej, a w szczególności prawidłowe przygotowanie ortodontyczne dające po zabiegu maksymalne zaguzkowanie łuków zębowych.

Innymi powikłaniami są wady zgryzu pooperacyjne jako efekt wznowy ortodontyczne , brak zrostu kości , szczególnie przy dużych wysunięciach i nie stosowaniu przeszczepów kostnych.